VEZİKOÜRETERAL REFLÜ
(MESANEDEN BÖBREKLERE DOĞRU İDRAR KAÇAĞI)

GENEL BAKIŞ;

Vezikoüreteral reflü (VUR) mesaneden yukarı üreterlere (böbrekten idrarı mesaneye taşıyan kanallar) anormal idrar kaçışını ifade etmektedir. Normalde idrar böbreklerden mesaneye üreterler yoluyla taşınır aksi durum norma değildir.
Vezikoüreteral reflüye sıklıkla bebeklik dönemnde ya da çocukluk döneminde tanı konabilmektedir. VUR hastada idrar yolu enfeksiyon riskini arttırmaktadır hatta tedavi edilmezse böbrek hasarına neden olabilir.
VUR de tedavide ilaçlar ya da cerrahi kullanılabilir, amaç böbrek hasarının engellenmesidir.

VUR SEMPTOMLARI NELERDİR?

VUR de idrar yolu enfeksiyonları sık olarak meydana gelmektedir. İdrar yolu enfeksiyonları her zaman belirgin bulgu ve işaretlere sebep olmayabilir.
VUR de aşağıdaki semptomlar görülebilmektedir;
Ani ve güçlü bir şekilde gelen idrara çıkma isteği,
İdrar yaparken yanma,
Sık idrara çıkma ve az idrar yapma,
Bulanık idrar yapma,
Ateş,
Yan taraflarda ya da karında ağrı,
İdrar yolu enfeksiyonuna çocuklarda tanı konulması zor olabilir, çocuklarda idrar yolu enfeksiyonunda spesifik olmayan belirti ve bulgular saptanabilir.
Bebeklerde idrar yolu enfeksiyonlarında aşağıdaki bulgular saptanabilir;
Açıklanamayan ateş,
İştahta azalma,
Huzursuzluk,
Çcouk büyüdükçe tedai edilmeyen VUR ye bağlı olarak aşağıdakiler saptanabilir;
Yatak ıslatma,
Kabızlık ya da bağırsak hareketlerinin kontrolünün kaybı (dışkı kaçırma),
Yüksek kan basıncı (hipertansiyon),
İdrarda protein (preteinüri),

VUR ayrıca anne karnında da tespit edilebilmektedir anne karnında ike yapılan ultrasonografide böbrkelere idrar kaçağı nedeni ile böbrek veya böbreklerde şişme saptanabilir.

NE ZAMAN DOKTORA BAŞVURMALIYIM?

Eğer aşağıdakiler gibi idrar yolu enfeksiyonları bulgularına sahipseniz en kısa sürede doktorunuz ile görüşmeniz önerilir;
Güçlü gelen ani işeme isteği,
İdrar yaprken yanma hissi,
Yanlarda ya da karınd aağrı hissedilmesi,
Eğer çocuğunuzun ateşi varsa ve aşağıdaki kriterler söz konusu ise doktorunuzu arayınız;
Eğer çocuğunuz 3 aylıktan küçük ve makattan ölçülen ateşi 38 derece üzerinde ise,
Eğer çocuğunuz 3 aylıktan büyük ateşi 38 derece üzerinde ve hasta görünüyorsa,
İştahında azalma varsa ya da karakterinde ciddi değişiklikler söz konusu ise,

VUR NEDENLERİ NELERDİR?

Üriner sistem böbrekler, üreterler (böbrekte mesaneye idrar taşıyan kanallar), mesane ve üretradan (mesaneden idrarın dışarı taşınmasını sağlayan kanal) oluşmaktadır. Bu bahsedilen anatomik yapıların her biri vücutta oluşan artık ürünleri idrar şeklinde vücuttan atılmasında önermli rol oynamaktadırlar.
Üreterler idrarın böbreklerden depolandıkları bölge olan mesaneye taşınmasında rol almaktadırlar ve üretra mesanede depolanan idrarın dışarı atılmasını sağlayan kanaldır.
VUR primer ve sekonder olmak üzere 2 şekilde oluşabilmektedir;
Primer VUR; Primer VUR ile doğan çocuklarda mesaneden böbreklere idrar kaçağını engelleyen valv (kapakçık) mekanizması doğuştan bozuktur. Primer VUR en sık görülen formdur.
Çocuk büyüdükçe üreterlerde uzar ve güçlenir bu sayede bir kısım hastada kapakçık fonksiyonları düzelerek geriye doğru kaçak da sonlanabilmektedir. Bu tür VUR de ailesel geçiş yani ailesel yatkınlık da söz konusu olaiblmektedir fakat yine de kesin nedeni net olarak bilinmemektedir.
Sekonder VUR; Bu tür VUR oluşmasında en sık sebep mesane kaslarının bozukluğu, normal mesane boşalmasını sağlayan mesane sinrilerinin hasarı ya da bir blokaj nedeni ile mesanenin uygun bir şekilde boşalamamasıdır.

VUR İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

VUR için risk faktörleri aşağıda listelenmiştir;
Mesane ve Bağısak Disfonksiyonu (MBD); MBD olan çocuklarda idrar ve kaka tutmaları VUR gelişmesine katkı yapabilmektedir.
Irk: Beyaz ırk çocuklarında VUR gelişme riski daha fazladır.
Cinsiyet; Genel olarak VUR kızlarda erkeklere oranla daha fazla görülmektedir. Bu durumun istisnası doğum dönemidir doğumda erkeklerde kızlara oranla VUR daha sık görülmektedir.
Yaş: Bebeklerde ve 2 yaşına kadar olan çocuklarda daha büyük çocuklara oranla VUR daha sık görülmektedir.
Aile hikayesi; Primer VUR ailede daha önce VUR hasta öyküsü olanlarda daha sık görülmektedir. Ebeveynlerinde VUR öyküsü olan çocuklar VUR gelişmesi açısından en riskli grupturlar. Bu tür ebeveynlerin bebeklerinin VUR açısından değerlendirilmeleri önerilebilir.

VUR KOMPLİKASYONLARI NELERDİR?

Böbrek hasarı VUR de en önemli kaygı kaynağıdır. VUR ne kadar ciddi ise komplikasyonların ciddiyeti de o kadar artabilmektedir.
VUR komplikasyonları aşağıdakileri içerebilmektedir;
Böbrek hasarı (renal skar); Tedavi edilmemiş idrar yolu enfeksiyonları böbrek dokusunda kalıcı hasara neden olabilmektedir. Yaygın böbrek hasarı yüksek kan basıncına ve böbrek yetmezliğine neden olabilmektedir.
Yüksek kan basıncı; Böbrekler hücrelerde üretilen artık ürünleri vücuttan uzaklaştırdıklarından böbreklerde hasar olması durumunda vücutta artık maddeler birikeceğinden bu durum kan basıncının yükselmesine neden olabilmektedir.
Böbrek yetmezliği; Böbrek hasarı böbreğin filtrasyon görevi yapan kısmında kayıplara neden olabilmektedir. Bu durum böbrek yetmezlğine neden olabilmektedir, böbrek yetmezliği hızlıca gelişebileceği gibi (aktu böbrek yetmezliği) ya da zaman içinde de gelişebilmektedir (kronik böbrek yetmezliği).

VUR TANISI NASIL KONULUR?

İdrar tahlili çocuğunuzun idrar yolu enfeksiyonu olup olmadığını ortaya koyabilir. Diğer testlerde gerekli olabilir.
Aşağıdaki testler VUR tanısında kullanılabilmektedir;
Böbrek mesane ultrasonu; Bu yöntemde yüksek frekasnlı ses dalgaları kullanılarak mesane ve böbreklerin görüntüleri oluşturulur. Ultrason yapısal anomalileri ortaya koyabilmektedir. Aynı teknoloji gebelerin takibinde de kullanıldığından anne karnında iken bebekte VUR belirtisi olabilen böbreklerde şişme saptanabilmektedir.
İdrar yollarının özel X-Işını görüntülemeleri; Bu testler mesane dolu iken ve boşaldığında X-ışını kullanılarak mesanenin değerlendirilmesini içerir. Çocuğunuz X-ışını cihazına sırt üstü uzanır, ince esnek bir tüp idrar kanalından mesanesine ilerletilir. Bu tüp içerisndne mesane içine konrast madde verildikten sonra çeşitli pozisyonlarda mesanenin X-ışını ile görüntüleri alınır.
Daha sonra tüp çıkarılır ve çocuğun işemesi istenir bu sırada da idrar kanalı ve mesanenin X-ışını ile görüntüleri alınır ve idrar yollarının düzgün çalışıp çalışmadığı kontrol edilir. Bu testin riskerli tüpe bağlı rahatsızlık hissedilmesi ve yeni bir idrar yolu enfeksiyonu gelişme riskidir.
Nükleer Tıp; Radyoizotop olarak adlandırılan radyoaktif izlerin takip edildiği bir yöntemdir. Görüntüleyici radyoiztotopları takip ederek idrar boşaltım sisteminin düzgün çalışıp çalışmadığını ortaya koymaktadır. Riskleri kateter nedeni ile rahatszılık hissedilmesi ya da idrar yapmada rahatsızlık hissidir.

VUR DERECELENDİRİLMESİ;

Testler yapıldıktan sonra doktorunuz reflünün derecesini belirleyecektir. Hafif vakalarda idrar sadece üreterlere (böbrekten mesaneye idrar taşıyan kanallar) kadar çıkmaktadır (grade1). Daha ağır vakalarda böbreklerde şişme olabilir (hidronefroz) ve üreterlerde katlanlamalar olabilir (grade 5).

VUR DE TEDAVİ;

VUR’de tedavi olayın ciddiyetine göre değişmektedir. Hafif düzeyde VUR olan hastalarda VUR kendiliğinden kaybolabilmektedir. Bu tür vakalarda doktor ”bekle ve gör” yaklaşımı uygulanmasını önerebilir.
Daha ağır VUR vakaları için tedavi seçenekleri aşağıda listelenmiştir;
İlaçlar; İdrar yolları enfeksiyonları enfeksiyonunu böbreklerden uzak tutulabilmesi için düzgün tedavi edilmelidir. İdrar yolları enfeksiyonlarının önlenmesi için doktorunuz normal enfeksiyon tedavi dozundan daha düşük dozda antibiyotikler reçete edebilir. VUR nedeni ile tedavi alan çocuklar tedavi aldıkları süre boyunca takip altında olmalıdırlar. Takiplerde rutin periyodik fizik muayene ve idrar tahlili enfeksiyon varlığının araştırılması için yapılır (koruyucu antibiyotik tedavisine rağmen idrar yolu enfeksiyonu görülebilir), ayrıca düzenli aralıklarla mesane ve böbreklerin radyolojik incelemeleri yapılarak vezikoüreteral reflünün durumu da ortaya konmalıdır.
Cerrahi; Vezikoüreteral reflüde cerrahide etkilenen üreter ile mesane arasındaki üreter arasında lokalize valv mekanizması onarılmaktadır. Valv mekanizmasındaki defekt idrar yapma sırasında idrarın mesaneden üreterlere ve böbreklere kaçmasına neden olmaktadır.
Cerrahi düzeltmede aşağıdaki teknikler kullanılmaktadır;
Açık ameliyat; Bu ameliyat genel anestezi altında yapılmaktadır karın alt bölgesinden yapılan bir kesiden problem tedavi edilmektedir. Bu tür bir ameliyatta hastanın birkaç gün hastanede kalması gerekmektedir ve bu süre zarfında çocuğun mesanesinde katataer kalmalıdır. Bazen nadiren de olsa VUR sebat edebilir bunlarda sıklıkla kendiliklerinden herhnagi bir tedaviye ihtiyaç duyulmadan gerilemektedir.
Robot yardımlı laparoskopik ameliyat; Açık ameliyata benzer şekilde mesane ve üreterler arasındaki valv mekanizması tamir edilir fakat açık ameliyatın aksine çk daha küçük bir kesi yapılır. Açık ameliyata göre avantajları daha küçük bir kesi gerekir hastanede kalış süresi daha kısadır ve mesane spasmı daha azdır. Robotik cerrahinin ilk sonuçlarına göre açık ameliyat kadar yüksek başarı şansının olmadığı gösterilmiştir. Hastanede kalma süresi daha kısa olsa da ameliyat süresi açık amleiyata göre daha uzundur.
Endoskopik ameliyat; Bu işlemde doktorunuz ince ve esnek ucunda ışık ve kamera sistemi bulunan bir aletle idrar kanalından çocuğunuzun mesanesine girerek etkilene üreter çevresine kütle oluşturucu madde enjekte edecektir amaç buradaki valv mekanizmasının işeme sırasında doğru bir şekilde kapanmasını sağlamaktır.
Bu yöntem açık ameliyat ve robotik ameliyatla kıyasladığında minimal invaziv bir yöntemdir daha az risk taşımasına rağmen diğer ameliyatlar kadar da başarı şansı yoktur. Bu işlem genel anestezi altında uygulanabilir fakat sıklıkla ayaktan bir işlem olarak da uygulanabilmektedir.

YAŞAM TARZI DEĞİŞİKLİKLERİ VE EVDE YAPILABİLECEKLER;

İdrar yolu enfeksiyonları VUR de sık karşılaşılan bir durumdur ve ağrılı olabilmektedir.
Aşağıdaki basamakları takip ederek antibiyotikler enfeksiyonu temizleyene kadar çocuğunuzun rahatsızlığının azaltabilirsiniz;
Çocuğunuzu bol sıvı tüketmesi konusunda cesaretlendirin; Çocuğunuzu bol sıvı özellikle de su tüketmesi konusunda cesaretlendirin. Su içilmesi idrarın diüe olmasına ve bakterilerin yıkanarak atılmasına yardımcı olmaktadır.
Isıtıcı pedler, sıcak battaniye ya da sıcak havlu sağlayın; Sıcaklık ağrı ve basınç hissinin azaltlmasında faydalı olabilmektedir. Eğer ısıtıcı pediniz yoksa ısıttığınız bir havlu ya da battaniyeyi de kullanbilirsiniz. Isıttığınız battanşye ya da havlunun ılık olmasına sıcak olmamasına dikkat edin ve daha sonra bu havlu ya da battaniyeyi çocuğunuzun karnına koyun.
Eğer Mesane ve Bağırsak Disfonksiyonu çocuğunuzun vezikoüreteral reflüsüne katkıda bulunuyorsa çocuğunuzu etkin ve sağlıklı bir tuvalet alışkanlığı edinmesi konusunda cesaretlendirin. Kabzılıktan kaçınılması ve mesanenin uyanık olduğu saatlerde her iki saatte bir boşaltılması faydalı olabilir.